Bệnh xơ gan nguyên nhân và cách phòng bệnh

Xơ gan được xem là một trong “tứ chứng nan y”. Trong cộng đồng, tỷ lệ người mắc xơ gan ước tính khoảng 5%. Bệnh chiếm tới 3% tổng số tử vong do bệnh tật hàng năm tại Việt Nam. Có nhiều nguyên nhân gây xơ gan, như: nhiễm virus, rượu bia, nhiễm độc, do gan nhiễm mỡ, do ứ mật hay nhiễm ký sinh trùng…Theo các nghiên cứu, khoảng 40% nguyên nhân gây xơ gan là do virus; 18% do rượu bia, còn lại là những nguyên nhân khác. Có thể thấy virus và rượu bia là những nguyên nhân chính, phổ biến nhất dẫn tới xơ gan.

1. Nguyên nhân gây xơ gan

1.1. Xơ gan do virus

Có thể coi virus là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới xơ gan; đặc biệt là virus viêm gan B. 1/5 số trường hợp nhiễm viêm gan virus có khả năng trở thành xơ gan. Virus viêm gan xâm nhập vào gan sẽ phá hủy và gây tổn thương các tế bào gan, dần dần hình thành các mô xơ, sẹo. Sự xâm nhập của các virus gây suy tế bào gan, ảnh hưởng tới các hoạt động thải độc của gan. Kết quả là khiến chức năng gan bị suy yếu. Trong khí đó đó, các tế bào gan chưa bị phá hủy sẽ phải hoạt động quá sức và nhanh chóng bị suy giảm, thúc đẩy quá trình xơ gan diễn ra nhanh chóng.

1.2. Xơ gan do rượu bia

Đây là nguyên nhân gây bệnh thứ hai chỉ sau viêm gan virus. Nguyên nhân này đặc biệt phổ biến trong nam giới với tỷ lệ mắc do rượu bia  tại Việt Nam chiếm tới hơn 70%. Một nghiên cứu cho thấy nếu mỗi ngày uống 250 ml rượu hoặc nửa lít bia trong vòng 10 năm có thể dẫn đến xơ gan. Rượu bia là loại đồ uống không chỉ chứa một lượng lớn cồn mà còn chứa nhiều chất độc hại khác. Sau khi được uống vào cơ thể, rượu bia sẽ được hấp thụ và nhanh chóng đến gan, gây độc tế bào gan.

Thói quen sử dụng rượu bia không kiểm soát hay việc lạm dụng rượu bia chính là lý do dẫn tới hiện tượng gan thường xuyên bị đầu độc và làm việc quá tải. Điều này khiến các tế bào gan bị tổn thương, xơ hóa; hình thành ra các mô sẹo, mô xơ – chính là những dấu hiệu đầu tiên của bệnh xơ gan.

Đặc biệt, trên người có virus viêm gan B hoặc C, hay người có sẵn bệnh về gan thì rượu bia chính là chất xúc tác làm cho bệnh xơ gan tiến triển một cách nhanh chóng và nghiêm trọng hơn.

1.3. Nguyên nhân khác

Một số thuốc và hóa chất có nguy cơ gây hại cho gan. Bên cạnh đó,  việc sử dụng không đúng cách thuốc điều trị có thể dẫn tới tổn hại cho gan. Một số trường hợp mật bị ứ đọng vì viêm/tắc đường mật làm ảnh hưởng, tổn thương tế bào gan, lâu ngày là nguyên nhân dẫn tới xơ gan.

Sự thiếu dinh dưỡng do ăn quá thiếu chất đạm, thiếu Vitamin, thiếu các chất hướng mỡ (lipotrope) có thể gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ cũng có nguy cơ dẫn đến xơ gan.

Ngoài ra, ký sinh trùng, xơ gan do mạch máu hoặc xơ gan do xung huyết, xơ gan do lách to…cũng là những nguyên nhân gây bệnh xơ gan dù không phổ biến.

2. Cách phòng bệnh xơ gan

Do viêm gan virus là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn tới xơ gan. Vì vậy có thể dựa vào các nguyên nhân gây viêm gan và nguyên nhân gây xơ gan để có thể đưa ra những cách phòng viêm gan, xơ gan.

2.1. Phòng viêm gan virus

– Có thể phòng chống nhiễm virus viêm gan qua vệ sinh ăn uống, quan hệ tình dục an toàn.

– Cần bảo hộ tốt nếu phải tiếp xúc với máu của người bệnh…

– Tiêm phòng viêm gan virus B, C trước khi nhiễm bệnh được xem là biện pháp phòng chống viêm gan chủ động và hiệu quả hơn hẳn.

2.2. Về chế độ ăn

– Để phòng tránh xơ gan do rượu bia, cách tốt nhất là hạn chế sử dụng bia rượu. Đặc biệt đối với những người viêm gan virus hoặc có sẵn các bệnh về gan.

– Ăn uống đủ chất dinh dưỡng. Hạn chế ăn nhiều đồ dầu mỡ.

– Hạn chế ăn đồ chiên xào, đồ nướng…

– Nên lựa chọn thực phẩm tươi, trồng sinh học. Không nên ăn các thực phẩm đã qua sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc tăng trọng…

– Đối với xơ gan trong đợt tiến triển của bệnh, người bệnh cần có chế độ nghỉ ngơi tuyệt đối. Chế độ ăn hợp khẩu vị, đủ chất,

• Đủ năng lượng: 2500 – 3000 calo/ngày.
• Lượng đạm cần thiết: 100g/ngày
• Ăn nhiều rau xanh và hoa quả
• Chỉ ăn nhạt nếu có phù nề và cần hạn chế lượng đạm trong khẩu phần ăn nếu thấy dấu hiệu tiền hôn mê gan.

2.3. Về tập luyện và sinh hoạt

– Lối sống lành mạnh không chỉ dừng ở việc chung thủy một vợ một chồng.

– Duy trì thói quen sinh hoạt điều độ, đúng giờ, hợp lý và khoa học.

– Rèn luyện thân thể thông qua tập luyện thể thao thường xuyên cũng giúp làm tăng sức đề kháng của cơ thể, góp phần phòng ngừa bệnh viêm gan và xơ gan hiệu quả.

2.4. Lưu ý trong sử dụng thuốc và điều trị bệnh

– Với các nguyên nhân như ngộ độc do thuốc và hóa chất, cần thận trọng tránh sử dụng những hóa chất nguy hiểm.

– Nếu phải sử dụng thuốc điều trị thì phải tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối tránh việc tự ý dùng thuốc bừa bãi, quá liều…

2.5. Kiểm tra sức khỏe thường xuyên

– Bệnh xơ gan chỉ có thể đạt được hiệu quả điều trị cao nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm của bệnh. Vì vậy việc khám sức khỏe định kỳ đóng vai trò quan trọng giúp phát hiện tình trạng bệnh sớm, nhằm có biện pháp điều trị, ngăn chặn viêm gan tiến triển thành xơ gan hoặc xơ gan tiến triển nặng hơn.

– Đối với tất cả mọi người, việc kiểm tra sức khỏe nên được thực hiện hằng năm. Đặc biệt đối với người mắc bệnh gan mãn tính thì cần được theo dõi sức khỏe thường xuyên và tiến hành những kiểm tra mỗi 3 hoặc 6 tháng.

Xơ gan là bệnh vô cùng nguy hiểm. Vì vậy, trang bị các kiến thức về bệnh xơ gan là việc vô cùng cần thiết.

Ngô Thị Tâm

Hội Bác sỹ trẻ – Đại học Y Hà Nội