Chỉ số mỡ máu và những điều cần biết

Mỡ máu rất quan trọng đối với sức khỏe của tế bào, nhưng chúng có thể gây hại khi tích tụ trong máu. Đôi khi chúng có thể dẫn đến tắc động mạch, viêm, xơ vữa động mạch. Điều này có thể khiến tim bạn không hoạt động bình thường nếu các động mạch của cơ tim bị ảnh hưởng. Cần nhận biết tình trạng bất thường của các chỉ số mỡ máu để có can thiệp kịp thời.

Mỡ máu là gì?

Cả cholesterol và triglycerid trong máu đều được gọi là lipid máu hay mỡ máu. Chúng ta đều biết rằng dầu không trộn lẫn với nước! Lipid máu của chúng ta giống như dầu. Để lưu thông trong máu nước, các chất béo này (cholesterol và triglycerid) kết hợp protein, được gọi là lipoprotein. 

Hình ảnh mô tả mỡ máu

Cholesterol: Cholesterol là một chất giống như sáp, được tìm thấy trong mô của người và các động vật khác. Nó đóng vai trò quan trọng trong cơ thể. Cholesterol được tổng hợp tại Gan hoặc từ ăn uống thực phẩm động vật như thịt, thịt gia cầm, trứng và các sản phẩm từ sữa. Nồng độ cholesterol trong máu cao có thể góp phần gây xơ vữa động mạch hoặc tắc nghẽn động mạch.

 Mặc dù chúng ta thường gọi “cholesterol”, nhưng thực ra cholesterol bao gồm 2 thành phần: lipoprotein mật độ thấp (LDL – C) và lipoprotein mật độ cao (HDL -C). 

• LDL – C thường được gọi là “cholesterol xấu”, vì nó vận chuyển cholesterol đến các tế bào. Và cholesterol từ hạt này có thể lắng đọng trong thành mạch máu, gây xơ vữa động mạch 
• HDL được coi là “cholesterol tốt”, bởi vì nó giống như một bộ thu gom rác – hạt này thu thập cholesterol từ các mạch máu và các vị trí khác, rồi mang nó trở lại gan để xử lý, giúp cơ thể bạn loại bỏ cholesterol.

Triglyceride –chất béo trung tính là một loại chất béo khác được sản xuất trong cơ thể bạn và thu nạp qua quá trình ăn uống. Nồng độ chất béo trung tính cao chủ yếu là lối sống, bao gồm chế độ ăn uống, hút thuốc, uống rượu và lười tập thể dục, đôi khi do di truyền. Mức chất béo trung tính cao làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và mạch máu.

Chỉ số mỡ máu là gì?

Chỉ số mỡ máu là nhóm chỉ số đo lượng cholesterol và các chất béo khác trong máu của bạn, bao gồm:

Cholesterol toàn phần

Kết quả cholesterol toàn phần ở người lớn:

• Bình thường: ≤ 200 mg/dL
• Giới hạn cao: 200 đến 239 mg/dL
• Cao: ≥ 240 mg/dL

Các chỉ số HDL-C, LDL-C

Cholesterol LDL

Đối với người lớn

Tối ưu: ≤ 100 mg/dL (Đây là mục tiêu cho những người mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh tim.)

• Gần tối ưu: 100 đến 129 mg/dL
• Giới hạn cao: 130 đến 159 mg/dL
• Cao: 160 đến 189 mg/dL
• Rất cao: ≥190 mg/dL 

Xem thêm:Mối quan hệ giữa đái tháo đường và rối loạn lipid máu

Cholesterol HDL

C – HDL của bạn phải trên 40 mg/dL. Loại chất béo này thực sự tốt cho bạn vì nó làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Chỉ số này càng cao, rủi ro của bạn càng thấp. 60 mg/dL trở lên được coi là mức bảo vệ bạn khỏi bệnh tim.

Triglyceride

Đối với người lớn:

• Bình thường: < 150 mg/dL
• Giới hạn cao: 150 đến 199 mg/dL
• Cao: 200 đến 499 mg/dL
• Rất cao: > 500 mg/dL

Kết quả sẽ thay đổi tùy theo độ tuổi và sức khỏe của bạn. Nếu bạn bị huyết áp cao hoặc tiểu đường, bạn có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn. Bạn có thể phải dùng thuốc để giảm mức cholesterol và chất béo trung tính xuống thấp hơn nữa.

Chỉ số mỡ máu cao nguy hiểm như thế nào?

Rối loạn lipid máu nhẹ thường không gây triệu chứng rõ ràng nhưng có thể gây nên bệnh mạch máu do xơ vừa động mạch như bệnh động mạch vành, tai biến mạch máu não, và bệnh động mạch ngoại biên. Một số trường hợp tăng cao có thể gây nên:

• Mức độ triglycerides > 500 mg/dL có thể gây viêm tuỵ cấp, gan lách to, cảm giác dị cảm, khó thở và lú lẫn.
• Lipoprotein mật độ thấp (LDL) tăng cao có thể gây ra hiện tượng vòng giác mạc và xanthomas ở gân Achilles, khuỷu tay, gối và các khớp cổ bàn chân. 
• Tăng cholesterol máu do gen lặn đồng hợp tử (bệnh mang tính gia đình) có thể có giác mạc hình cung, xanthoma gân. 
• Tăng triglyceride cao tạo nên u vàng phát ban trên thân, lưng, khuỷu tay, mông, đầu gối, bàn tay và bàn chân.Tăng triglyceride máu trên 2000 mg/dL có thể xuất hiện các mảng màu trắng kem ở các động mạch và tĩnh mạch võng mạc. 
• Nồng độ lipid cực cao cũng tạo ra huyết tương đục như sữa, gây nên rối loạn cảm giác, khó thở, và lơ mơ..

Xem thêm: Biến chứng của rối loạn mỡ máu

Những đối tượng nào cần quan tâm đến chỉ số mỡ máu?

Tất cả mọi người đều nên quan tâm đến chỉ số này, tuy nhiên một số nhóm đối tượng sau đây cần quan tâm nhiều hơn:

• Người có bệnh tim mạch, tăng huyết áp
• Những người có bệnh tự miễn: lupus ban đỏ, viêm khớp thấp, vảy nến.
• Ở phụ nữ có đái tháo đường thai kỳ hoặc cao huyết áp trong khi mang thai.
• Những người hút thuốc lá.
• Những người bị bệnh thận mạn tính, đái tháo đường.
• Những người bị rối loạn lipid máu di truyền với biểu hiện như u vàng (xanthoma), xanthelasma dưới 45 tuổi hoặc gia đình có tiền sử về rối loạn lipid máu.
• Những người bị bệnh động mạch ngoại biên hoặc tăng độ dày lớp nội trung mạch, hoặc xơ vữa động mạch cảnh.
• Tuổi: nam trên 40 tuổi,  nữ trên 50 tuổi hoặc sau mãn kinh.

Người ó bệnh tim mạch, tăng huyết áp..cần chú ý tới chỉ số mỡ máu

Lưu ý gì trước khi làm xét nghiệm mỡ máu?

Để có kết quả xét nghiệm chính xác, không ăn bất cứ thứ gì từ 8 – 10 giờ trước khi xét nghiệm vì thức ăn sẽ làm ảnh hưởng tới kết quả một phần cholesterol và triglycerid trong cơ thể là từ thức ăn và uống đủ nước. Và nếu nhịn ăn quá lâu sẽ làm tăng glyceride do Gan thoái hóa thành.

Ngoài ra, hãy thông báo cho bác sỹ của bạn biết về tất cả các loại thuốc, thảo mộc, vitamin và thực phẩm bổ sung mà bạn đang dùng vì một số loại có thể làm tăng hoặc hạ Lipid máu dẫn đến kết quả không chính xác.

BS.Tuấn Anh