Điều trị và chăm sóc trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh

Nhiễm trùng sơ sinh là một căn bệnh có thể đe doạ tới tính mạng của trẻ khi không được phát hiện và điều trị kịp thời. Do đó, việc tìm hiểu các biện pháp điều trị cũng như chăm sóc trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh được xem là một bước vô cùng quan trọng giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm tới sức khoẻ của trẻ.

1.Nhiễm trùng sơ sinh là gì?

Nhiễm trùng sơ sinh là một căn bệnh nhiễm trùng thường gặp ở trẻ mới sinh cho đến 28 ngày tuổi. Theo các chuyên gia cho biết, đây là một tình trạng có tỷ lệ tử vong cao, chỉ đứng sau hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh. Do đó, việc phát hiện sớm và điều trị nhiễm trùng sơ sinh kịp thời sẽ giúp trẻ tránh được những biến chứng nguy hiểm tới tính mạng.

Nhìn chung, trẻ sơ sinh được xem là đối tượng có nguy cơ dễ bị nhiễm trùng nhất bởi hệ miễn dịch của cơ thể trẻ vẫn còn non nớt và chưa phát triển hoàn chỉnh như người trưởng thành, đặc biệt là trẻ bị sinh non. Khi trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh thường phải nhập viện để điều trị và có thể cần đến sự can thiệp của các biện pháp y tế như truyền dịch, sử dụng thuốc kháng sinh hoặc thở oxy.

2.Nguyên nhân phổ biến gây nhiễm trùng sơ sinh

Trẻ sơ sinh có thể bị nhiễm vi rút hoặc vi khuẩn ngay trong bụng mẹ, lúc sinh hoặc sau khi sinh. Hầu hết các tình trạng nhiễm trùng sơ sinh là do trẻ hít / nuốt phải những loại vi khuẩn sinh sống bình thường ở đường sinh dục của người mẹ trong lúc sinh đẻ. Điều này đã tạo cơ hội cho các vi rút và vi khuẩn xâm nhập vào phổi hoặc máu của cơ thể trẻ.

Bên cạnh đó, trẻ sơ sinh cũng có thể bị nhiễm một số loại vi rút nguy hiểm như thuỷ đậu hoặc Herpes. Đây đều là những vi rút có khả năng gây ra bệnh nặng ở trẻ sơ sinh, nhất là trẻ bị sinh thiếu tháng. Chúng có thể đi vào trong máu ngay từ khi trẻ còn trong bụng người mẹ bị nhiễm loại vi rút này, hoặc lây nhiễm sau sinh nếu trẻ tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh.

3.Các dạng nhiễm trùng sơ sinh thường gặp nhất

Khác với trẻ lớn và người trưởng thành, trẻ sơ sinh là đối tượng dễ mắc các bệnh nhiễm trùng nhất do hàng rào bảo vệ của cơ thể chưa phát triển đầy đủ. Dưới đây là các dạng nhiễm trùng sơ sinh thường gặp ở trẻ.

3.1. Nhiễm khuẩn Listeria

Listeria là một trong những tác nhân hàng đầu dẫn đến nhiễm trùng sơ sinh, cùng một loạt các vấn đề sức khoẻ nghiêm trọng khác có thể gây tử vong ở trẻ như viêm màng não, viêm phổi và nhiễm trùng huyết. Đa số trẻ sơ sinh bị nhiễm khuẩn Listeria từ trong thai kỳ khi cơ thể của người mẹ có loại vi khuẩn này.

Vi khuẩn Listeria có mặt chủ yếu trong các nguồn thực phẩm bị ô nhiễm như thịt động vật, rau quả, sữa chua tiệt trùng hoặc trái cây. Vì vậy, phụ nữ đang mang thai cần lưu ý tiêu thụ những nguồn thực phẩm sạch sẽ, được nấu chín cẩn thận nhằm tránh nguy cơ bị nhiễm Listeria cũng như lây truyền loại vi khuẩn này sang cho con.

Khi bị nhiễm khuẩn Listeria, trẻ sơ sinh thường có các biểu hiện như bỏ bú, sốt cao, quấy khóc và tiêu chảy. Xét nghiệm máu sẽ giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân chính xác gây bệnh, từ đó đưa ra được phương pháp điều trị cụ thể cho trẻ sơ sinh, chẳng hạn như sử dụng thuốc kháng sinh.

3.2.Bệnh liên cầu khuẩn tan máu nhóm B

Loại bệnh nhiễm trùng sơ sinh này thường xảy ra khi trẻ còn ở trong bụng mẹ. Tác nhân chính gây bệnh là do loại vi khuẩn sinh sống ở âm đạo hoặc trực tràng của người phụ nữ mang thai. Hầu hết, trẻ sơ sinh bị mắc bệnh liên cầu khuẩn tan máu nhóm B trong quá trình sinh đẻ do người mẹ nhiễm bệnh nhưng không phát hiện và điều trị sớm bằng thuốc kháng sinh.

Căn bệnh nhiễm trùng sơ sinh này thường gây ra các triệu chứng điển hình như sốt cao, trẻ hay quấy khóc, khó thở và bỏ bú. Khi bệnh tiến triển nặng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm màng não và nhiễm trùng huyết.

3.3.Viêm màng não

Viêm màng nào cũng thuộc nhóm bệnh nhiễm trùng sơ sinh ở trẻ, thường xảy ra do các chủng vi khuẩn như Listeria, GBS, nấm, vi rút hoặc E.Coli. Đây là một dạng nhiễm trùng nặng, có xu hướng ảnh hưởng đến những trẻ có hệ miễn dịch yếu ớt.

Ngoài việc gây ra các triệu chứng nhiễm trùng, viêm màng não có thể dẫn đến những tổn thương não bộ với các dấu hiệu như ngủ lịm, ngủ quá nhiều, khó thở và thân nhiệt dao động không đều. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, viêm màng não ở trẻ sơ sinh sẽ gây ra các biến chứng nguy hiểm tới sức khoẻ của trẻ, bao gồm mất thính giác, tổn thương thận, suy giảm nhận thức, các vấn đề về trí nhớ và thậm chí là tử vong.

3.4.Nhiễm nấm Candida

Candida là một loại nấm có trong âm đạo của người phụ nữ mang thai. Trẻ sơ sinh có thể nhiễm phải loại nấm này trong quá trình sinh qua ngả âm đạo của người mẹ. Không giống với các bệnh nhiễm trùng sơ sinh khác, nhiễm nấm Candida chủ yếu gây ra các hiện tượng tổn thương trên da, bao gồm:

• Vết nứt xuất hiện trên khoé miệng của trẻ
• Có các đốm trắng xung quanh môi, miệng hoặc trong má
• Phát ban và đau ở âm đạo

Nhiễm nấm Candida ở trẻ sơ sinh thường là một bệnh ngoài da không nguy hiểm và có thể điều trị khỏi bằng thuốc. Tuy nhiên, nếu trẻ có sức đề kháng yếu cần phải chăm sóc cẩn thận để tránh các biến chứng nặng.

3.5.Nhiễm khuẩn E.Coli

E.Coli là một loại vi khuẩn thường được tìm thấy trong đường ruột của con người. Tuy nhiên, không phải tất cả các chủng E.Coli đều gây bệnh, chỉ một vài chủng độc lực trong số chúng có khả năng gây bệnh cho hệ tiêu hoá và làm ảnh hưởng đến sức khoẻ của trẻ sơ sinh không may mắc phải.

Trẻ bị nhiễm khuẩn E.Coli là do tiếp xúc với nguồn vi khuẩn tại nhà, bệnh viện hoặc trong quá trình sinh qua ngả âm đạo. Khi nhiễm phải loại vi khuẩn này, trẻ sơ sinh thường có các biểu hiện như sốt, bỏ bú, quấy khóc bất thường và giảm chú ý. Trong trường hợp nghiêm trọng, nhiễm trùng có thể gây ra các biến chứng làm tổn thương thận, niêm mạc ruột và viêm màng não.

4. Phương pháp điều trị nhiễm trùng sơ sinh

Nhìn chung, việc điều trị nhiễm trùng sơ sinh cho trẻ cần chú trọng nhất tới liệu trình kháng sinh phù hợp. Đa phần các trường hợp bị nhiễm trùng sơ sinh sẽ được chỉ định sử dụng Aminosid cùng với Beta-Lactamin, hoặc Ampicillin và Penicillin kết hợp với Gentamicin hay Amikacin.

Các lựa chọn kháng sinh phù hợp sẽ tuỳ thuộc vào loại vi khuẩn gây nhiễm trùng sơ sinh ở trẻ. Ngoài ra, thời gian điều trị bệnh cũng phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của nhiễm trùng.

Đối với tình trạng nhiễm trùng chưa biến chứng có thể chỉ cần cho trẻ điều trị bằng thuốc kháng sinh trong một vài ngày. Nhưng nếu xuất hiện các biến chứng, việc điều trị sẽ cần kéo dài hơn, bao gồm:

• Viêm phổi: Sử dụng kháng sinh để điều trị trong vòng 7 – 10 ngày.
• Nhiễm trùng máu: Sử dụng kháng sinh trong 10 ngày.
• Tụ cầu vàng: Cần duy trì điều trị bằng kháng sinh từ 3 – 6 tuần, tuy nhiên không nên quá lạm dụng Aminosid.
• Viêm màng não mủ: Sử dụng kháng sinh từ 14 – 21 ngày.

Bên cạnh việc sử dụng thuốc kháng sinh, nhiễm trùng sơ sinh ở trẻ cũng có thể được điều trị bằng một số liệu pháp hỗ trợ sau:

• Cân bằng nước và điện giải trong cơ thể bằng cách truyền dịch phối hợp và tăng sữa.
• Cân bằng thân nhiệt cho trẻ bằng Paracetamol hoặc ủ ấm bằng lồng ấp.
• Ngăn suy hô hấp cấp bằng cách khai thông đường hô hấp và hỗ trợ thở cho trẻ.
• Chống rối loạn đông máu bằng Vitamin K1 và truyền yếu tố đông máu.
• Thay máu cho trẻ khi có biểu hiện nhiễm trùng nặng, nhằm làm giảm độc tố và các loại vi khuẩn trong máu.
• Sử dụng thuốc giúp tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ bị nhiễm trùng nặng.

5. Nên chăm sóc trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh như thế nào?

Việc vệ sinh đúng cách kết hợp với chăm sóc tốt sẽ giúp trẻ đẩy lùi được các triệu chứng nhiễm trùng sơ sinh, từ đó hỗ trợ bệnh nhanh khỏi hơn. Dưới đây là một số lưu ý khi chăm sóc trẻ bị nhiễm trùng sơ sinh:

• Sát khuẩn và rửa tay mỗi khi tiếp xúc với trẻ
• Cho trẻ điều trị và theo dõi tại phòng riêng, tránh tiếp xúc với nhiều người và có các cử chỉ thân mật.
• Thường xuyên thay chăn, gối và ga giường, đồng thời tiệt khuẩn lồng ấp của trẻ mỗi ngày.
• Loại bỏ các nốt mụn mủ, nhiễm trùng da và áp xe dẫn đến hoại tử, sau đó vệ sinh sạch sẽ bằng nước muối sinh lý.
• Tại những khu vực nhiễm trùng trên cơ thể trẻ có nhiều khe hốc, bạn có thể sử dụng thuốc Betadine hoặc oxy già để sát trùng tại chỗ.
• Bạn nên chấm xanh Methylen hoặc bôi kem kháng sinh khi trẻ có nốt mụn phỏng trên da.

BS. Phạm Ngọc Hoa