Gai cột sống – Những thông tin hữu ích cần biết

Bệnh lý về xương khớp khá phổ biến ở nước ta hiện nay, ngày càng có xu hướng trẻ hóa và tăng lên nhanh chóng, trong đó phải kể đến gai cột sống. Sự xuất hiện của bệnh gai cột sống  gây ảnh hưởng không nhỏ đến công việc, sinh hoạt của con người. Và cũng rất nhiều người không phát hiện sớm và điều trị kịp thời do thiếu hiểu biết về căn bệnh này cũng như chưa có cách phòng tránh hiệu quả, dẫn đến các cơn đau tái phát thường xuyên ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, công việc.

1. Gai cột sống là gì?

Gai cột sống là một căn bệnh thoái hóa cột sống mà tại rìa các đốt sống xuất hiện phần xương mọc ra phía ngoài và hai bên của cột sống.

Gai có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên xương sống của cơ thể nhưng thông thường hay gặp gai cột sống cổ và gai cột sống lưng.

Bệnh làm ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người mắc nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Gai cột sống khiến người bệnh rất khó chịu, nhất là cảm giác đau ở vùng thắt lưng, vai hoặc cổ do gai chèn ép vào dây thần kinh, các xương sống, đau lan xuống cánh tay, chân và đôi khi có thể làm giới hạn vận động.

2. Nguyên nhân gây bệnh

Cột sống là nơi chịu ảnh hưởng nhiều nhất của các động tác vận động đi đứng, cúi ngửa, khiêng vác,… Nó có xu hướng bị thoái hóa theo tuổi tác do tình trạng chịu áp lực quá tải lên sụn khớp, đĩa đệm lặp lại kéo dài trong nhiều năm và sự thiếu hụt chất dinh dưỡng cần thiết cho cột sống dẫn đến tổn thương sụn khớp, phần xương dưới sụn, mất đi tính đàn hồi của đĩa đệm, xơ cứng các dây chằng bao khớp làm cho cột sống không còn vững chắc như trước. Do đó, cột sống mọc ra những nhánh xương hay gai xương. Các mỏm xương này mọc chồi ra ngoài lại vô tình chèn vào rễ thần kinh, dây chằng, mô mềm, tủy sống gây đau và cản trở mọi cử động.

Ngoài ra, gai cột sống còn có thể là hậu quả của một số yếu tố như: Tai nạn, chấn thương, nghề nghiệp lao động nặng, tư thế lao động, hay do yếu tố di truyền,…

Theo một số thống kê thì có 3 nguyên nhân chính dẫn đến gai cột sống:

• Viêm khớp cột sống mạn tính: Quá trình viêm lâu ngày sẽ làm phần sụn đốt sống bào mòn dần và khiến cho bề mặt hai xương tiếp xúc trực tiếp với nhau, làm mất cấu trúc vững chắc của cột sống. Khi đó, cơ thể tự khắc phục bằng cách hình thành các gai xương.
• Sự lắng đọng calci ở các dây chằng, gân tiếp xúc với đốt sống: Thường hay gặp trong thoái hóa cột sống ở người lớn tuổi. Quá trình thoái hóa làm tổn thương các cấu trúc cột sống và biến đổi một số chất làm sụn khớp dễ bị calci hóa, từ đó hình thành các gai xương.

• Chấn thương: Chấn thương làm hư hại xương hoặc khớp ở cột sống, và phản ứng của cơ thể để sửa chữa nơi bị tổn thương sẽ dẫn đến sự hình thành gai cột sống.

3. Dấu hiệu khi mắc gai cột sống

Khi các gai xương mới hình thành thường không gây ra các dấu hiệu và triệu chứng dễ thấy. Bệnh nhân chỉ tình cờ phát hiện gai cột sống khi chụp X-quang và thấy gai xương.

Tuy nhiên, khi gai xương hình thành tới giai đoạn gây cọ xát vào các xương khác hoặc các phần mềm, dây chằng và đặc biệt là chèn ép vào các rễ dây thần kinh, tủy sống sẽ gây ra những triệu chứng hay gặp như:

• Gây đau ở vùng cổ, thắt lưng, đau vùng cột sống tương ứng với nơi gai hình thành. Đau tăng lên khi vận động và giảm lúc nghỉ ngơi, có thể cảm thấy tiếng lục cục khi cử động. Giai đoạn nặng có thể gây đau liên tục và ảnh hưởng đến giấc ngủ cũng như chất lượng cuộc sống.
• Đau tê ở cổ lan xuống hai tay hoặc đau ở lưng lan dọc xuống hai chân theo đường đi của dây thần kinh tọa.
• Yếu cơ ở tay, chân gây khó khăn trong đi lại, vận động.
• Đại tiểu tiện không tự chủ nếu gây tổn thương vùng đuôi ngựa.

Các triệu chứng cụ thể phụ thuộc vào vị trí của gai xương gây tổn thương và mức độ của bệnh mà thay đổi. Vì thế, bạn cần đi khám ở chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời nếu thấy bất thường.

4. Điều trị gai cột sống

Khi bị gai cột sống, nên phối hợp điều trị nội khoa với vật lý trị liệu, phục hồi chức năng, phương pháp châm cứu.

Điều trị nội khoa

Dùng các loại thuốc Tây như: các thuốc nhóm giảm đau (paracetamol, ibuprofen..), kháng viêm không steroid (celecoxib..) , corticoid, thuốc giãn cơ, các vitamin,… theo đúng tình trạng bệnh để làm giảm triệu chứng, giảm bớt gánh nặng lên các đốt sống bị bệnh.

Dùng các cây thuốc Nam như: Ngải cứu, lá lốt, đinh lăng…cũng rất hiệu quả cho người bị gai cột sống

Vật lý trị liệu

Các bài tập thể dục, vật lý trị liệu như xoa bóp, bấm huyệt, chườm nóng, chiếu hồng ngoại, paraphin, điện xung… là những biện pháp không gây hại, nên áp dụng để cải thiện triệu chứng cũng như tinh thần của người bệnh.

Phẫu thuật

Đây là phương pháp tối ưu trong trường hợp gai chèn ép vào tủy, làm hẹp ống sống, hoặc chèn ép rễ thần kinh gây ra các dấu hiệu tê tay, tê chân, rối loạn đại tiểu tiện,….

Phương pháp này cũng có thể được coi là lựa chọn cuối cùng khi mà việc dùng thuốc hay vật lý trị liệu không còn đáp ứng. Tuy nhiên, khi đã phẫu thuật loại bỏ gai xương thì người bệnh vẫn có nguy cơ bị lại và gai xương có thể sẽ xuất hiện đúng vị trí cũ.

5. Cách phòng ngừa gai cột sống

Mặc dù phẫu thuật gai xương nhưng nó vẫn có thể mọc lại vì cơ chế hình thành gai xương là đáp ứng của cơ thể khi cột sống bị tổn thương. Chính vì thế, chúng ta phải có một chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng đúng cách để có thể hạn chế tối đa nguy cơ mắc gai cột sống cũng như các bệnh xương khớp nói chung:

Dinh dưỡng

• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, các vitamin, đặc biệt là những chất giàu canxi và vitamin D như sữa, rau xanh, hoa quả các loại thủy hải sản như tôm, cua, cá,… Nó là yếu tố quan trọng để cấu tạo thành xương cũng như có một cơ thể khỏe mạnh.
• Tránh ăn các thức ăn gây tăng cân, béo phì. Giảm cân nếu béo phì để giảm áp lực cho cột sống

Luyện tập

• Tạo thói quen tập thể dục thường xuyên, đặc biệt là các động tác vùng cổ và vùng cột sống thắt lưng.
• Tránh những môn thể thao quá mức, nên chọn các môn thể thao nhẹ nhàng như đi bộ, tập aerobic, yoga,…
• Tránh các thói quen xấu như hút thuốc, dùng các chất kích thích,..
• Tránh làm việc nặng, khuân vác đồ quá nặng quá sức, đứng ngồi không đúng tư thế,..
• Duy trì cân nặng hợp lý

Nếu bị đau do gai cột sống nên điều trị theo bác sĩ và tái khám định kỳ để phát hiện sớm các tiến triển xấu, từ đó có biện pháp xử trí thích hợp.

BS. Nguyễn Thị Quỳnh An