Mất ngủ kéo dài: Chớ chủ quan

Mất ngủ là tình trạng rối loạn giấc ngủ phổ biến được biểu hiện bởi việc khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc,… Nhiều người thường không quá chú trọng đến chất lượng giấc ngủ của mình trong thời gian dài. Chính điều này khiến sức khỏe giảm sút, căng thẳng thần kinh, làm ảnh hưởng đến cuộc sống và công việc. Mất ngủ kéo dài còn là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh nguy hiểm không thể bỏ qua.

1. Thế nào là tình trạng mất ngủ kéo dài?

Ngủ là hoạt động tự nhiên có tính chu kỳ, khi đó vận động và cảm giác được tạm hoãn ở mức tương đối. Lúc này hầu hết các cơ bắp ở trạng thái bất động, giảm phản ứng với những kích thích từ môi trường. Giấc ngủ có vai trò rất quan trọng giúp cơ thể được nghỉ ngơi, thư giãn và phục hồi năng lượng đã mất. Tùy theo lứa tuổi có thời gian ngủ khác nhau, trung bình người trưởng thành cần ngủ khoảng 7 – 8 giờ mỗi đêm. Một giấc ngủ chất lượng là khi đáp ứng được một số yêu cầu như: Đủ thời gian, đủ sâu giấc và người cảm thấy khỏe khoắn sau khi thức dậy.

Mất ngủ là tình trạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh bị giảm sút về sức khỏe và tinh thần. Đây là tình trạng khá phổ biến, có khoảng 33 – 50% người trường thành mắc phải. Mất ngủ cũng làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh nguy hiểm như: Thần kinh, tim mạch,…. Mất ngủ có thể là cấp tính hoặc kéo dài.

Mất ngủ kéo dài phức tạp hơn so với mất ngủ cấp tính, thoáng qua. Mất ngủ kéo dài là tình trạng khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc ít nhất ba đêm mỗi tuần và kéo dài trong ba tháng trở lên. Người bệnh mất ngủ kéo dài thường dẫn đến suy giảm trí nhớ, sa sút tinh thần làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo lắng, nghiện chất kích thích, tự tử, rối loạn miễn dịch.

2. Nguyên nhân gây mất ngủ kéo dài

Nguyên nhân mất ngủ kéo dài khá đa dạng. Xác định chính xác nguyên nhân sẽ giúp quá trình điều trị đạt hiệu quả tối ưu. Dưới đây là một số nguyên nhân gây bệnh:

• Sử dụng thuốc: Lạm dụng các nhóm thuốc chống trầm cảm, thuốc điều trị tăng huyết áp, corticoid,…
• Bệnh lý: Viêm khớp, hen suyễn, parkinson, cường giáp, phì đại tuyến tiền liệt, bệnh thận, suy tim, viêm mũi, trào ngược dạ dày thực quản… gây ra các triệu chứng dai dẳng, kéo dài hoặc xuất hiện vào ban đêm khiến người bệnh khó chịu, ngủ không ngon giấc.
• Các vấn đề về tâm thần: Trầm cảm, rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn stress sau chấn thương, tâm thần phân liệt,… có mối liên quan đến 35 – 50% những trường hợp mất ngủ kéo dài.
• Các bệnh lý liên quan đến giấc ngủ: Chứng ngưng thở khi ngủ, ác mộng, mộng du, chứng hoảng sợ trong giấc ngủ khiến người bệnh ngủ không ngon, giật mình tỉnh dậy giữa giấc ngủ.
• Lạm dụng các chất kích thích: Rượu, bia, cà phê, ma túy,… kích thích hưng phấn hệ thần kinh gây khó ngủ.
• Các tình trạng sinh lý: Mãn kinh, có thai,… cũng có thể dẫn tới mất ngủ.
• Môi trường sống bên ngoài: Ô nhiễm tiếng ồn, ánh sáng mạnh, nhiệt độ quá cao hoặc quá thấp,… cũng khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ.

3. Biểu hiện của mất ngủ kéo dài

Mất ngủ kéo dài thường được biểu hiện bằng các triệu chứng sau:

• Khó đi vào giấc ngủ.
• Khó duy trì giấc ngủ.
• Dậy quá sớm.
• Cảm thấy mệt mỏi khi ngủ dậy.
• Tỉnh dậy nhiều lần trong giấc ngủ (mỗi lần 30 phút).
• Các biểu hiện trên thường đi kèm với một số triệu chứng khác như:

• Đau đầu, đặc biệt là vào ban đêm hoặc buổi sáng sau khi ngủ dậy.
• Mệt mỏi, chán ăn, uể oải.
• Dễ cáu gắt, thay đổi tâm trạng.
• Giảm tập trung chú ý.
• Buồn ngủ vào ban ngày.

4. Giải pháp điều trị

Điều trị mất ngủ kéo dài cần kết hợp giữa điều trị triệu chứng và điều trị nguyên nhân gây bệnh. Thông thường, để điều trị mất ngủ cần phối hợp nhiều phương pháp điều trị khác nhau. Dưới đây là một số phương pháp điều trị mất ngủ kéo dài:

4.1 Điều trị không dùng thuốc

Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT)

Đối với tình trạng mất ngủ, CBT được thực hiện nhằm cải thiện thói quen và hành vi ngủ. Phần nhận thức của CBT giúp người bệnh có thể kiểm soát hay loại bỏ những suy nghĩ tiêu cực, nỗi lo gây tỉnh táo dẫn đến mất ngủ. Phần hành vi của CBT sẽ giúp người bệnh phát triển những thói quen ngủ tốt và tránh các hành vi gây mất ngủ. Liệu pháp nhận thức hành vi có một số kỹ thuật tập trung đặc biệt vào chứng mất ngủ như:

• Kỹ thuật nhận thức: Viết ra những lo lắng, băn khoăn trước khi đi ngủ có thể giúp người bệnh không suy nghĩ trong khi ngủ.
• Kiểm soát kích thích: Loại bỏ các yếu tố cản trở giấc ngủ.
• Hạn chế ngủ: Liệu pháp này nhằm hạn chế thời gian ở trên giường, kể cả việc tránh ngủ trưa. Mục đích khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ để tăng dần thời gian giấc ngủ vào buổi tối.
• Kỹ thuật thư giãn: Các bài tập yoga, thiền,… được sử dụng để giảm căng cơ, kiểm soát nhịp thở, nhịp tim.
• Ý định nghịch lý: Điều này liên quan đến việc tỉnh táo trên giường thay vì cố gắng đi vào giấc ngủ. Kỹ thuật này giúp giảm lo lắng để dễ đi vào giấc ngủ.

Châm cứu

Phương pháp này giúp đả thông kinh mạch, tăng cường lưu thông máu, giải phóng serotonin, endorphin giúp thư giãn và đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn.

Thay đổi chế độ ăn

Hạn chế các thực phẩm gây mất ngủ như: Caffeine, thực phẩm nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm cay nóng,…

Tăng cường rau xanh, hoa quả tươi, bổ sung các thực phẩm có tác dụng cải thiện giấc ngủ như: Mật ong, tâm sen, hoa tam thất.

4.2 Điều trị mất ngủ bằng thuốc

Các thuốc giúp cải thiện triệu chứng mất ngủ nhanh chóng nhưng thường không được khuyến khích sử dụng trong thời gian dài vì một số tác dụng phụ như: Buồn ngủ vào ban ngày, hay quên, mộng du, các vấn đề về thăng bằng. Dưới đây là một số thuốc điều trị mất ngủ thường được dùng:

• Zolpidem
• Eszopiclone
• Zaleplon
• Doxepin
• Diphenhydramine
• Melatonin
• Thuốc điều trị các bệnh lý nguyên nhân: Tăng huyết áp, trào ngược dạ dày thực quản,… gây mất ngủ.

Xem thêm

Tổng hợp các loại thuốc chữa mất ngủ hiệu quả cao

Ngày nay, số người bị mất ngủ kéo dài có tỷ lệ khá cao, nhưng phần lớn thường chủ quan bỏ qua và không điều trị sớm. Điều này có thể gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vì vậy, khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa. Tuân thủ chặt chẽ phác đồ điều trị sẽ giúp bạn sở hữu một giấc ngủ ngon.

BS. Vũ Thị Anh Đào