Tổng quan đau cổ vai gáy

Đau cổ vai gáy là một tình trạng phổ biến hiện nay không chỉ gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn gây tổn hại đến sức khỏe người bệnh. Bệnh có thể tiến triển nặng dần theo từng giai đoạn, do đó cần phát hiện sớm để kịp thời chữa trị. Thông qua bài viết ngày hôm này hy vọng quý độc giả sẽ có thêm những thông tin hữu ích về đau cổ vai gáy!

Đau cổ vai gáy là bệnh gì?

Đau cổ vai gáy được hiểu như là một tình trạng co cứng cơ gây ra triệu chứng mỏi, đau nhức, hạn chế vận động ở vùng cổ, vai gáy. Tình trạng này không chỉ khiến người bệnh mệt mỏi, khó chịu mà còn là chỉ điểm của nhiều bệnh lý nguy hiểm. Do đó không nên chủ quan khi có những biểu hiện đau cổ vai gáy mà cần kịp thời thăm khám, làm các cận lâm sàng để có hướng điều trị đúng đắn.

Đau cổ vai gáy là bệnh gì?

Phân loại đau cổ vai gáy

Dựa vào thời gian diễn biến của bệnh thì đau cổ vai gáy được chia làm hai loại:

Đau cổ vai gáy cấp tính

Cơn đau xảy ra đột ngột thường sau khi thức dậy do ngủ sai tư thế khiến các cơ căng giãn quá mức, hoặc sau khi có yếu tố chấn thương tác động vào cơ vùng cổ, vai gáy.Tình trạng này thường không diễn ra dai dẳng mà sẽ giảm dần đi theo thời gian nếu không có tổn thương thực thể kèm theo.

Đau cổ vai gáy mãn tính

Bệnh diễn biến trong một thời gian dài, ban đầu có thể chỉ là cảm giác mỏi vùng cổ, vai, sau đó là xuất hiện những cơn đau ngày một nhiều, gây hạn chế vận động vùng cổ, vai gáy, thậm chí có thêm cả những triệu chứng như tê bì, dị cảm từ cổ, vai, lan dần xuống cánh tay hai bên. Những cơn đau dai dẳng, kéo dài nhiều ngày khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và khó chịu.

Nguyên nhân gây ra đau cổ vai gáy

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng đau cổ vai gáy, việc xác định được nguyên nhân gây bệnh rất quan trọng giúp điều trị triệt để cũng như phòng tránh được bệnh lý.

Nguyên nhân cơ học

Sai tư thế trong sinh hoạt và làm việc

Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn tới tình trạng đau vai gáy hiện nay. Nhiều người có thói quen ngủ kê gối quá cao hoặc quá thấp, khi làm việc phải cúi cổ quá lâu, khoảng cách giữa đầu và bàn làm việc không phù hợp, ngồi cong quá lâu, hay có thói quen ngủ gục lên bàn… khiến cho các cơ vùng cổ bị căng giãn quá mức, kèm theo đó là việc các mạch máu bị chèn ép dẫn đến ứ trệ tuần hoàn, máu lưu thông chậm.

Chấn thương vùng cổ vai

Những chấn thương trực tiếp hoặc gián tiếp vào vùng cổ, vai có thể làm tổn thương cơ, xương, khớp, hệ thống dây chằng, dây thần kinh dẫn đến tình trạng đau đột ngột vùng cổ, vai gáy ảnh hưởng đến vận động vùng này.

Ngồi sai tư thế dễ gây các chứng đau mỏi vai gáy

Nguyên nhân bệnh lý

Thoái hóa cột sống cổ

Đây là bệnh lý hàng đầu gây nên tình trạng đau vai gáy, gặp nhiều ở người lớn hơn 40 tuổi, gây nên đau mỏi vùng cổ âm ỉ, tăng khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi, giai đoạn nặng có thể gây đau liên tục, chèn ép vào các dây thần kinh gây tê bì, rối loạn cảm giác vùng vai, cánh tay hai bên.

Thoát vị đĩa đệm cổ

Là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi bao xơ, có thể gặp ở mọi đốt sống đặc biệt là C5 C6, các triệu chứng tăng dần theo mức độ bệnh.

Ngoài thoái hóa cột sống cổ và thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là những bệnh lý về cột sống thường gặp thì có thể gặp các bệnh lý khác như: lao cột sống, ung thư cột sống…tuy nhiên hiếm gặp hơn.

Bệnh lý thần kinh

Tổn thương các dây thần kinh chi phối hoạt động, cảm giác vùng cổ, vai, gáy có thể sẽ gây nên khó khăn trong việc thực hiện các động tác cúi, ngửa, xoay cổ…hoặc gây nên những rối loạn về cảm giác vùng này.

Bệnh lý khớp vai

Thường gặp là viêm quanh khớp vai gây nên cơn đau đột ngột vùng khớp vai, lan lên cổ, lan xuống cánh tay, cẳng tay, tăng khi thực hiện các động tác vận động vùng này, có thể đi kèm với các triệu chứng như sưng, nóng, đỏ vùng khớp vai và sốt nhẹ.

Ngoài ra có thể gặp bệnh lý khác như thoái hóa khớp vai, chấn thương khớp vai…

Bệnh lý mạch vành

Trong những trường hợp thiếu máu cơ tim gây ra cơn đau thắt ngực, ban đầu xuất phát tại ngực trái hoặc sau xương ức thậm chí là thượng vị, lan lên cẳng, bàn tay trái có người lan lên hàm, cổ, gáy trái, có khi lan cả xuống tay phải.

Ung thư

Ung thư từ cơ quan khác di căn đến vùng cổ, vai, gáy hoặc ung thư phổi có thể gây nên những triệu chứng như đau vai, cánh tay.

Nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân kể trên thì chứng đau cổ vai gáy còn có thể gây ra bởi:

Tuổi tác

Những người lớn tuổi do ảnh hưởng bởi quá trình lão hóa của cơ thể mà thường gặp phải tình trạng đau, mỏi cơ xương khớp, vận động khó khăn do thoái hóa các khớp…

Thời tiết

Sự thay đổi thời tiết đặc biệt thời tiết lạnh khiến các khớp bị cứng, vận động khó khăn, gây đau nhức.

Chế độ ăn uống sinh hoạt

Chế độ ăn uống: việc thiếu hụt chất khoáng (calci, magie…), các vitamin cần thiết cũng có thể gây đau mỏi cơ xương khớp.

Chế độ luyện tập: đau vai gáy có thể gặp ở những người ít hoạt động thể dục thể thao, thường xuyên ngồi một chỗ…

Những đối tượng nào dễ gặp phải tình trạng đau cổ vai gáy

Đau cổ vai gáy hiện nay không còn quá xa lạ, ai trong mỗi chúng ta đều có nguy cơ mắc bệnh, tuy nhiên, bệnh thường gặp ở những đối tượng dưới đây:

• Những người làm việc văn phòng, tài xế lái xe,… phải ngồi làm việc ở một tư thế trong thời gian dài, ít vận động cơ thể.
• Những người lao động nặng khiến cơ, xương, khớp phải hoạt động, căng giãn trong một thời gian dài hoặc làm những công việc mà thường xuyên phải bê vác lên vai.
• Những người mắc các bệnh lý liên quan đến cột sống như thoái hóa cột sống cổ, thoát vị đĩa đệm cột sống cổ…, các bệnh lý liên quan đến khớp vai như viêm quanh khớp vai.
• Người lớn tuổi trải qua quá trình lão hóa của cơ thể dễ mắc các bệnh về xương khớp, dễ đau mỏi khi thời tiết thay đổi.

Dân văn phòng rất dễ mắc đau cổ vai gáy

Các biểu hiện của đau cổ vai gáy thường gặp

Tùy vào nguyên nhân gây bệnh mà các triệu chứng bệnh khởi phát khác nhau, nếu là nguyên nhân chấn thương thường xảy ra đau đột ngột ở vùng cổ vai gáy, còn lại đa phần ban đầu sẽ chỉ có biểu hiện mỏi ở vùng cổ, gáy.

• Đau ở vùng cổ, vai gáy thường xuất hiện vào buổi sáng, sau chấn thương hoặc ngủ, vận động sai tư thế, ban đầu có thể đau âm ỉ, tăng lên khi đi lại, khi vận động, giảm khi nghỉ ngơi, ở giai đoạn sau đau liên tục ngay cả khi nghỉ ngơi, gây ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc.
• Do đau nên sẽ gây khó khăn trong việc vận động cúi, ngửa, xoay cổ, cảm giác nặng nề khó vận động vùng cánh bên bị bệnh.
• Khi các dây thần kinh bị tổn thương, chèn ép thì sẽ gây nên các triệu chứng của rối loạn cảm giác như tê bì, rát bỏng thường xuyên vùng cổ, vai, cánh tay, bàn tay hoặc các ngón tay.
• Ở một số trường hợp sẽ có các triệu chứng như đau đầu vùng chẩm, chóng mặt, cảm giác mờ mắt, ù tai…

Các biểu hiện của đau cổ vai gáy có thể tiến triển âm thầm, mạn tính do đó nhiều người dễ bỏ qua mà không biết đó có thể là chỉ điểm cho những bệnh nguy hiểm. Việc nhận biết triệu chứng và đến khám tại các cơ sở y tế là vô cùng quan trọng cho việc phát hiện và điều trị triệt để các bệnh lý nguyên nhân.

Đau cổ vai gáy nguy hiểm như thế nào?

Mức độ nguy hiểm của tình trạng đau cổ vai gáy là khác nhau tùy theo nguyên nhân gây bệnh. Nếu nguyên nhân là thói quen sinh hoạt, làm việc sai tư thế thì khi loại bỏ các yếu tố nguy cơ bệnh sẽ có xu hướng thuyên giảm và có thể khó khăn. Tuy nhiên, ngoài ra thì đau cổ vai gáy còn là dấu hiệu chỉ điểm của nhiều bệnh lý nguy hiểm, bệnh có thể dai dẳng, mạn tính, dễ tái phát sau điều trị, nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời có thể gây ra những hậu quả như:

• Mệt mỏi, mất ngủ, khó tập trung do tình trạng đau nhức cổ vai gáy.
• Làm biến dạng cột sống cổ gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống.
• Chèn ép hệ động mạch đốt sống thân nền gây thiểu năng tuần hoàn não.
• Tổn thương rễ thần kinh, tủy sống vùng cổ, tổn thương đám rối thần kinh cánh tay gây rối loạn vận động, cảm giác, thậm chí có thể gây yếu liệt các vùng được chi phối.

Khi nào cần gặp Bác sĩ?

Đau cổ vai gáy được gây ra bởi nhiều nguyên nhân mà chỉ có thăm khám của các bác sỹ chuyên khoa kết hợp với cận lâm sàng mới xác định chính xác được tình trạng bệnh và có hướng điều trị phù hợp. Tuy nhiên không phải ai cũng có điều kiện để thực hiện điều đó sớm ngay khi vừa có biểu hiện bệnh. Những đối tượng ở trong các trường hợp dưới đây cần phải gặp bác sỹ càng sớm càng tốt:

• Những trường hợp đau cấp tính, đột ngột do nguyên nhân chấn thương cần tới cơ sở y tế gần nhất để có những can thiệp kịp thời.
• Cơn đau cổ vai gáy kéo dài dai dẳng, gây ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống cũng như công việc.
• Cơn đau cổ vai gáy diễn ra với tần suất ngày một tăng, mức độ đau cũng tăng dần, thậm chí đau ngay cả khi nghỉ ngơi.
• Có những biểu hiện đau đầu vùng chẩm, chóng mặt, rối loạn thị lực, ù tai…
• Có những biểu hiện tê bì, dị cảm vùng vai, cánh tay, hoặc yếu liệt.

Các phương pháp chẩn đoán đau cổ vai gáy

Thăm khám lâm sàng

Khai thác bệnh sử, tiền sử, xác định các yếu tố nguy cơ, thực hiện khám trên người bệnh đánh giá hình dạng cột sống cổ, chức năng vận động và phát hiện các rối loạn cảm giác vùng cổ vai gáy, cánh cẳng bàn tay, các test đặc biệt (Spurling Test, Lhermitte’s Sign, Hoffman’s Sign). Đây là bước vô cùng quan trọng không thể thiếu trong quá trình chẩn đoán bệnh. Một số trường hợp cần lưu ý khám chuyên khoa, chụp hình cột sống cổ để phát hiện sớm các cảnh báo nghiêm trọng: ≥ 65 tuổi, cơ chế nguy hiểm, dị cảm tay chân, đau cổ sau chấn thương, ấn đau mỏm gai cột sống, không xoay đầu qua trái/phải 45 độ.

Xquang cột sống cổ

Giúp phát hiện những hình ảnh bất thường của thoái hóa cột sống cổ như có gai xương, hẹp khe khớp đốt sống, đặc sụn dưới xương hoặc phát hiện tổn thương đốt sống cổ trong trường hợp chấn thương.Trường hợp chụp phim Xquang chếch ¾ cột sống cổ có thể phát hiện lỗ ghép bị hẹp.

Chụp Xquang cột sống cổ để phát hiện các bất thường vùng cổ

Chụp CT

Giúp xác định tình trạng bệnh lý cột sống rõ hơn so với Xquang.

Chụp MRI

Giúp xác định chính xác hơn bệnh lý thoái hóa, thoát vị đĩa đệm cột sống, vị trí dây thần kinh bị chèn ép.

Chụp tủy sống có thuốc cản quang

Có thể giúp xác định tình trạng hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống chèn ép dây thần kinh, … tuy nhiên ngày nay ít sử dụng nhờ có sự tiến bộ của CT scanner và nhất là cộng hưởng từ

Cách chữa đau cổ vai gáy hiện nay

Đau cổ vai gáy dùng thuốc gì?

Việc dùng thuốc trong đau cổ vai gáy chủ yếu là điều trị triệu chứng.

Thuốc giảm đau paracetamol

Là thuốc thường được sử dụng với mục đích giảm đau trong trường hợp nhẹ, tuy nhiên có nhiều trường hợp cơn đau không giảm sau khi dùng thuốc.

Thuốc giảm đau chống viêm không steroid

Các thuốc NSAIDS, như meloxicam ,… ngoài tác dụng giảm đau còn có tác dụng chống viêm. Tuy nhiên cần thận trọng khi sử dụng đặc biệt với người có bệnh lý dạ dày- tá tràng, suy thận, tim mạch (thuốc ức chế COX2 như celecoxib, rofecoxib).

Đối với bệnh có nguy cơ tiêu hoá cao, việc sử dụng NSAID cần phối hợp thêm PPI (rabeprazole , omeprazole,…)

Thuốc giãn cơ

Được sử dụng với mục đích giãn cơ, làm tăng hiệu quả giảm đau khi phối hợp với NSAID. Ngoài ra còn được chứng minh hiệu quả làm tăng tuần hoàn máu nuôi cơ, trung hoà chất P giúp tăng cường giảm đau một cách an toàn. Do quan ngại tính an toàn, gần đây mephenesin đã không còn được khuyến cáo của Bộ Y tế trong điều trị giãn cơ.

Thuốc giảm đau thần kinh

Hiệu quả trong những trường hợp đau do dây thần kinh bị chèn ép (gabapentin ,…)

Vitamin nhóm B

Vitamin nhóm B, đặc biệt là Methylcobalamin được chứng minh bởi tác giả Hanai trong 4 tuần. Methylcobalamin  giúp sữa chữa, phục hồi, tái tạo tế bào thần kinh bị chèn ép.

Vitamin nhóm B cho thấy rất hiệu quả trong phục hồi, tái tạo tế bào thần kinh bị chèn ép

Corticoid

Được sử dụng bằng đường tiêm trong các trường hợp đau cổ vai gáy, mặc dù có tác dụng giảm đau, chống viêm tốt nhưng chỉ được chỉ định trong trường hợp nặng, điều trị lâu không đỡ, và cần được thực hiện ở các cơ sở y tế chuyên môn.

Ngoài ra, còn có những bài thuốc đông y có thể áp dụng.

Các biện pháp điều trị không dùng thuốc

Xoa bóp

Là một biện pháp đơn giản có thể thực hiện ngay tại nhà, có tác dụng giúp tăng cường lưu lượng máu đến các nhóm cơ đang căng cứng và có thể giúp giảm đau ở vùng vai, cột sống cổ.

Thông thường có thể kết hợp xoa bóp và bấm huyệt: sử dụng các đầu ngón tay di chuyển nhẹ nhàng theo vòng tròn từ cổ gáy đến 2 bên, sau đó dùng ngón tay cái ấn xuống da rồi di chuyển chậm theo vòng tròn theo hướng đó trong 3-5 phút, tiếp theo ta dùng các khớp bàn tay vừa ấn vừa lăn tam giác gồm 3 huyệt Phong trì, Đại chùy, Kiên tỉnh trong 3-5 phút.

Châm cứu

Hiện có 3 phương pháp châm cứu cơ bản: điện châm (dùng dòng điện để tăng kích thích của kim vào huyệt), thủy châm (dùng thuốc tiêm trực tiếp vào các huyệt), cứu ngải (dùng điếu ngải châm lửa rồi hơ vào huyệt). Trong đó điện châm là cách phổ biến nhất. Châm cứu có tác dụng đả thông khí huyết, giảm triệu chứng đau cổ vai gáy. Các huyệt phổ biến là :Phong trì, Kiên tỉnh, Thiên tông, Đại chùy, Phế du, Giáp tích, Kiên ngung, Kiên trinh, Hợp cốc, Khúc trì, Ngoại quan, A thị huyệt.

Vật lý trị liệu

Các bài tập giúp giãn cơ, giảm đau mỏi vai gáy

Có thể tham khảo một trong số các bài tập dưới đây

Bài 1:

• Chống 2 tay và đầu gối xuống sàn, giữ 2 vai thẳng với cổ tay, hông thẳng với đầu gối, duỗi thằng 2 bàn chân.
• Hít sâu, hóp bụng, cúi đầu hướng về rỗn, cằm cố gắng chạm ngực, uốn cong hướng lên trên hết mức.
• Hít thở sâu và chậm, giữ tư thế trong vài nhịp thở.
• Từ từ thở ra chậm, trở lại tư thế ban đầu.

Bài 2

• Ngồi thẳng gập chân trái đặt dưới mông bên phải, cố gắng cho gót chạm mông, gập chân phải đặt lên đùi trái.
• Hít sâu, đưa tay trái vòng ra đằng sau, vươn tay phải qua vai, cố gắng kéo căng để 2 tay chạm vào nhau ở sau
• Giữ thẳng, mặt hướng về phía trước, mở rộng ngực.
• Giữ nguyên tư thế này từ 20 – 30 giây, sau đó đổi bên, lặp đi lặp lại 5 lần.

Các bài tập hiệu quả cho người đau cổ vai gáy

Ngoài ra, các bệnh nhân gặp tình trạng về cơ xương khớp nói chung và đau cổ vai gáy nói riêng cũng có thể tập theo các bài tập dưới đây:

Xem thêm: Những thói quen tốt để giảm đau mỏi vai gáy, đau lưng hiệu quả

Kéo giãn bằng máy :nhằm làm giảm áp lực lên đĩa đệm cột sống cổ, tạm thời giảm cơn đau.

Phương pháp trị liệu bằng laser: giúp giảm đau, chống viêm, tái tạo lại các mô bị tổn thương.

Phương pháp trị liệu bằng các sóng xung kích: có tác dụng tốt trong cả cơn đau cấp tính và mãn tính, giúp hồi phục bệnh nhanh.

Phẫu thuật trong điều trị đau cổ vai gáy

Đây là phương pháp cuối cùng khi các biện pháp điều trị không can thiệp khác không có hiệu quả. Thường thực hiện trong các trường hợp thoái hóa đốt sống cổ, thoát vị đĩa đệm, gai cột sống ở giai đoạn nặng.

Chế độ sinh hoạt, luyện tập cho người đau vai gáy

Đối với đau cổ vai gáy thì việc thay đổi chế độ sinh hoạt, luyện tập đóng vai trò rất quan trọng trong điều trị đặc biệt là trong trường hợp đau không do nguyên nhân bệnh lý.

• Trong giai đoạn đau cấp tính, nên nghỉ ngơi, thư giãn cơ, tránh làm những lao động vất vả, mang vác vật nặng.
• Tập các bài tập giúp thư giãn cơ vùng cổ.

Người đau cổ vai gáy nên bổ sung các thực phẩm giàu vitamin (rau, củ, quả), giàu khoáng chất tốt cho xương khớp, hạn chế thức ăn nhiều chất béo có hại, tránh sử dụng các chất kích thích, rượu, bia, thuốc lá.

Phòng bệnh đau cổ vai gáy như thế nào?

Tình trạng đau cổ vai gáy không đe dọa tính mạng một cách cấp tính tuy nhiên khi bệnh tiến triển kéo dài có thể là nguy cơ tiềm ẩn của nhiều vấn đề về sức khỏe cũng như ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống mỗi người. Do đó cần phải thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh:

• Thường xuyên luyện tập thể dục, thể thao để nâng cao sức khỏe, rèn luyện, duy trì sự dẻo dai của cơ, xương, khớp.
• Tránh ngồi quá lâu ở một tư thế, nên đi lại vận động nhẹ nhàng.
• Cần duy trì khoảng cách với bàn làm việc, bàn học phù hợp, tránh tình trạng cúi gập đầu quá lâu.
• Trong chế độ ăn hàng ngày nên bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt ở người trung tuổi hoặc phụ nữ có thai nên cân nhắc việc bổ sung các vitamin, khoáng chất phù hợp, tránh tình trạng loãng xương, đau mỏi xương khớp.

Tác giả: Lê Thị Thảo

Đại học Y Dược Thái Bình (CTV Thầy thuốc Việt Nam)

Biên tập và hiệu đính: TS.BS Tăng Hà Nam Anh

Giám đốc trung tâm chấn thương chỉnh hình- Bệnh viên đa khoa Tâm Anh