Nguyên nhân gây mãn kinh sớm và cách ngăn ngừa mãn kinh sớm

Mãn kinh là hiện tượng sinh lý không thể tránh khỏi ở người phụ nữ. Sau giai đoạn tiền mãn kinh buồng trứng ngừng sản sinh hormone sinh dục nữ, người phụ nữ bước vào thời kì mãn kinh thực sự. Ở giai đoạn này có sự suy giảm đáng kể nồng độ các nội tiết sinh dục nữ đặc biệt là estrogen. Tuổi mãn kinh trung bình ở người Việt Nam là 48,7. Nếu người phụ nữ mãn kinh ở độ tuổi 35-45 thì được gọi là mãn kinh sớm. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn tìm hiểu được các nguyên nhân gây mãn kinh sớm và các cách ngăn ngừa mãn kinh sớm:

1. Nguyên nhân gây mãn kinh sớm

1.1. Mãn kinh sớm do bệnh lý tại buồng trứng

Những người phụ nữ phải phẫu thuật cắt cả hai buồng trứng thường bị mãn kinh sớm do lượng hormone giảm nhanh chóng kèm với các triệu chứng như chu kì kinh nguyệt mất sau phẫu thuật, bốc hỏa và giảm ham muốn tình dục.

Trường hợp người phụ nữ phải cắt tử cung nhưng vẫn để lại buồng trứng khiến người phụ nữ không có kinh nguyệt và cũng không thể mang thai. Nhưng khác với trường hợp cắt bỏ buồng trứng ở trên thì người phụ nữ có thể chưa tới thời kì mãn kinh ngay lập tức do lượng hormone vẫn được buồng trứng tạo ra. Người phụ nữ thường phải chịu tình trạng mất chức năng buồng trứng sớm hơn 5 năm so với trường hợp bình thường.

Phẫu thuật cắt tử cung, buồng trứng gây mãn kinh sớm

1.2. Mãn kinh sớm do rối loạn nhiễm sắc thể

Trường hợp những người phụ nữ sinh ra đã thiếu nhiễm sắc thể hoặc có vấn đề về nhiễm sắc thể thường mãn kinh sớm. Ví dụ người phụ nữ mắc hội chứng Turner sinh ra đã thiếu một nhiễm sắc thể X, do đó buồng trứng của họ không phát triển bình thường dẫn đến sự bất thường trong chu kì kinh nguyệt và thời gian mãn kinh.

1.3. Mãn kinh sớm do thuốc, hóa chất, tia xạ

Trường hợp người phụ nữ phải điều trị ung thư thường mãn kinh sớm do trong quá trình điều trị bệnh bằng thuốc, hóa chất hoặc tia xạ trong thời gian dài khiến cho buồng trứng phải hứng chịu một liều hóa chất, tia phóng xạ đáng kể gây thoái hóa sớm buồng trứng. Những người phụ nữ càng trẻ ở thời điểm hóa xạ trị thì càng ít khả năng mãn kinh sớm. Do đó, không phải trường hợp nào điều trị bằng hóa trị, xạ trị đều gây mãn kinh sớm.

1.4. Mãn kinh sớm do chế độ ăn uống, sinh hoạt

Dinh dưỡng đóng vai trò lớn trong việc xác định lứa tuổi mãn kinh. Phụ nữ dinh dưỡng kém thường sẽ mãn kinh sớm hơn những người phụ nữ có bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng. Các nghiên cứu cho thấy người phụ nữ châu Âu có tuổi mãn kinh muộn hơn vì họ có thói quen ăn uống tốt.

Người phụ nữ có thói quen hút thuốc lá mãn kinh sớm hơn người không hút thuốc, nguyên nhân có thể do ở những người phụ nữ hút thuốc lá có lượng estrogen trong máu thấp hơn vì nicotin trong thuốc lá tác động vào trung khu thần kinh làm chậm sản sinh hormone từ buồng trứng. Ngoài ra nicotin kích hoạt enzyme trong gan hấp thu hormone sinh dục làm tăng tỉ lệ mất hormone trong máu.

1.5 Mãn kinh sớm do các nguyên nhân khác

Tiền sử gia đình: nếu trong gia đình có người bị mãn kinh sớm thì nguy cơ có mãn kinh sớm cao hơn trong gia đình không có tình trạng này.

Phản ứng miễn dịch: bệnh tự miễn như ban đỏ toàn thân, thấp khớp làm cho cơ thể phụ nữ sinh kháng thể chống lại buồng trứng vì vậy buồng trứng sẽ bị thoái hóa sớm, giảm sản sinh nội tiết và gây mãn kinh sớm.

Quai bị: buồng trứng ít khi bị tác động bởi virus quai bị nhưng nếu bị tác động thì sẽ có hậu quả rất nghiêm trọng. Buồng trứng sẽ mất chức năng và không thể hồi phục, đó chính là nguyên nhân gây mãn kinh sớm ở người phụ nữ.

2. Cách ngăn ngừa mãn kinh sớm

2.1. Xây dựng chế độ ăn uống thích hợp

Do chế độ ăn uống sinh hoạt cũng là nguyên nhân gây tình trạng mãn kinh sớm ở phụ nữ nên xây dựng chế độ ăn uống thích hợp là một cách ngăn ngừa mãn kinh sớm. Tùy vào tình trạng dinh dưỡng của mỗi cá nhân người phụ nữ mà xây dựng được chế độ ăn uống phù hợp:

Lựa chọn những thực phẩm phù hợp là cách ngăn ngừa mãn kinh sớm

–  Bổ sung thêm vitamin, chất xơ bằng cách ăn những loại rau xanh hoặc sử dụng các viên uống vitamin.

–  Không nên ăn quá nhiều thịt đỏ và các món ăn chiên xào rán, có thể bổ sung thêm protein từ thực vật như đậu nành và các loại hạt khác.

–  Nếu có thể hãy bổ sung thêm omega-3 bằng việc sử dụng các thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá trích, cá thu,… hoặc các loại hạt như hạt lanh, hạt chia, quả óc chó,…

–  Uống đủ lượng nước trong ngày, hạn chế sử dụng các loại đồ uống ngọt có ga, đồ uống có cồn hay cafein.

–  Ăn đủ bữa, tránh nhịn ăn không khoa học. Trong những ngày hành kinh tránh sử dụng những đồ ăn thức uống có tính hàn. 

2.2. Xây dựng lối sống, sinh hoạt lành mạnh

Xây dựng lối sống, sinh hoạt lành mạnh cũng là cách ngăn ngừa mãn kinh sớm rất cần thiết:

– Rèn luyện thói quen ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, cải thiện chất lượng giấc ngủ do giấc ngủ sẽ ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe và quá trình lão hóa của chị em phụ nữ.

– Tập luyện vận động: tùy vào sức khỏe và thời gian của mỗi người mà sắp xếp cho bản thân một hành trình tập luyện cho phù hợp, đơn giản như đi bộ tích cực khoảng 30-40’/ ngày và đều đặn ít nhất 5 ngày/ tuần, hay tập yoga tại chỗ,…  Tập luyện giúp cơ thể săn chắc khỏe mạnh, giảm nguy cơ mắc các bệnh lý còn giúp duy trì bài tiết nội tiết tố, làm giảm nguy cơ mãn kinh sớm.

– Kiểm soát cảm xúc: các cảm xúc như lo lắng, căng thẳng, cáu giận,… trong thời gian dài sẽ ảnh hưởng xấu tới sức khỏe của người phụ nữ, dần sẽ đẩy nhanh quá trình lão hóa của cơ thể, do đó việc kiểm soát cảm xúc và rèn luyện lối suy nghĩ tích cực sẽ giúp người phụ nữ ngăn ngừa tình trạng mãn kinh sớm, giảm nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác như mất ngủ, lão hóa nhanh, cũng như các vấn đề về gan, thận liên quan khác,…

Giải pháp xây dựng lối sống, sinh hoạt lành mạnh

2.3. Kiểm tra sức khỏe tổng quát, khám phụ khoa định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ là phương pháp hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như có thể phòng ngừa được nhiều bệnh lý nguy hiểm. Khám sức khỏe định kỳ không những đánh giá được tình trạng sức khỏe hiện tại mà còn phát hiện sớm các nguy cơ có thể gây bệnh trong tương lai. Do vậy người phụ nữ nên đi khám sức khỏe định kì 1-2 lần/ năm để đánh giá sức khỏe toàn thân, đặc biệt là các vấn đề liên quan tới phụ khoa như ngăn ngừa mãn kinh sớm.

2.4. Đi khám ngay khi có các biểu hiện bất thường của cơ thể

Bên cạnh việc đi kiểm tra sức khỏe tổng quát và khám phụ khoa định kì thì khi người phụ nữ có các biểu hiện bất thường của cơ thể thì nên được đi khám ngay tại các cơ sở y tế. Các biểu hiện bất thường ở phụ khoa thường gặp như đau bụng dưới hoặc đau rát khi quan hệ, rối loạn kinh nguyệt, chảy máu bất thường, ra khí hư, đi tiểu buốt, tiểu rắt, hoặc ngứa ngáy vùng kín,…Đó cũng là các dấu hiệu nhận biết thường gặp của phụ nữ mãn kinh sớm. Khi gặp các triệu chứng bất thường này hãy đi khám sớm để có hướng chẩn đoán và xử trí kịp thời nhất.

Đi khám sức khỏe định kì hàng năm và khám ngay khi có dấu hiệu bất thường

Mãn kinh làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như vô sinh, trầm cảm, căng thẳng, lo âu, loãng xương, bệnh lý tim mạch,  … do vậy việc tìm hiểu các nguyên nhân và cách ngăn ngừa mãn kinh sớm sẽ phần nào giúp người phụ nữ có thêm trạng bị kiến thức để trải qua thời kì thách thức mang tính tự nhiên này.

BS. Đoàn Thị Nhung