[Cẩm nang] – Viêm đại tràng vi thể

Viêm đại tràng vi thể là một trong những loại bệnh viêm ruột ít được biết đến, gây nên tình trạng tiêu chảy mạn và những cơn đau bụng khó chịu. Mặc dù đây là một tình trạng kéo dài suốt đời, nhưng nó thường có thể kiểm soát được bằng các phương pháp điều trị y tế. 

1. Viêm đại tràng vi thể là bệnh gì?

Viêm đại tràng vi thể là dạng bệnh xảy ra khi sưng tấy và nhiễm trùng ở ruột già gây đau quặn bụng và tiêu chảy mạn. Gọi là vi thể vì vùng viêm quá nhỏ chỉ có thể nhìn thấy được thông qua kính hiển vi.

2. Nguyên nhân gây viêm đại tràng vi thể?

Hiện nay vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác gây ra bệnh viêm đại tràng vi thể. Tuy nhiên các nhà nghiên cứu cho rằng nguyên nhân gây ra bệnh viêm đại tràng vi thể là do di truyền, cũng có thể do người bệnh sử dụng các loại thuốc kích thích niêm mạc ruột già, nhiễm phải các vi khuẩn hoặc virus gây ra các độc tố là kích ứng niêm mạc ruột già, hoặc cũng có thể do hệ dịch suy giảm khi người bệnh đang nhiễm một căn bệnh khác (viêm khớp dạng thấp, bệnh celiac).

Các nguyên nhân gây viêm đại tràng vi thể

3. Những đối tượng nào dễ mắc bệnh viêm đại tràng vi thể?

Bên cạnh những nguyên nhân như di truyền, vi khuẩn, virus, một số loại thuốc có thể gây viêm đại tràng vi thể thì các đối tượng sau đây cũng có khả năng mắc bệnh cao hơn như:

• Giới tính và độ tuổi: viêm đại tràng là bệnh lý thường gặp ở những người từ 50-70 tuổi. Trong đó nữ giới có nhiều khả năng bị viêm đại tràng vi thể hơn nam giới. Một số nghiên cứu cho thấy mối liên quan giữa liệu pháp hóc-môn sau mãn kinh và bệnh viêm đại tràng vi thể.
• Những người mắc một số bệnh lý miễn dịch như viêm khớp dạng thấp, bệnh celiac, đái tháo đường type 1,… gây rối loạn tự miễn nên dễ bị viêm đại tràng vi thể hơn người bình thường.
• Người thường xuyên sử dụng thuốc lá cũng thuộc nhóm đối tượng hàng đầu mắc viêm đại tràng vi thể.Các nghiên cứu gần đây chỉ ra mối liên quan giữa hút thuốc lá và viêm đại tràng vi thể, đặc biệt là những người từ 16 đến 44 tuổi sẽ khiến bệnh xuất hiện sớm hơn 10 năm.
• Một số loại thuốc mà việc dùng nó sẽ có khả năng tăng nguy cơ đối với bệnh viêm đại tràng vi thể là: paracetamol, aspirin, acarbose, ibuprofen, carbamazepine,…

4. Biểu hiện của bệnh viêm đại tràng vi thể là gì?

Triệu chứng của viêm đại tràng vi thể có thể tái đi tái lại, trong một số trường hợp nhẹ các cơn đau có thể tự hết. 

Triệu chứng điển hình của viêm đại tràng vi thể là tình trạng tiêu chảy mạn tính không kèm có máu trong phân. Thông thường, bệnh nhân có thể xuất hiện 4 – 9 lần tiêu chảy/ngày, trong vài trường hợp các cơn tiêu chảy có thể xảy ra hơn 10 lần trong một ngày. Các triệu chứng này có thể thành từng đợt và thường kéo dài trên 4 tuần. 

Viêm đại tràng vi thể còn gây ra những đơn đau quặn bụng, co thắt và chướng bụng. Do đau bụng và tiêu chảy nên người bệnh có thể bị sụt cân, rối loạn nước và điện giải.

Ngoài triệu chứng trên thì người bệnh cũng có thể bị buồn nôn, nôn mửa, đi ngoài không tự chủ,… các triệu chứng kéo dài sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sống của bệnh nhân.

5. Để chẩn đoán viêm đại tràng vi thể cần làm gì?

Viêm đại tràng vi thể thường được chẩn đoán bởi bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa. 

Khám lâm sàng: bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử và các loại thuốc bạn đã và đang sử dụng; khám thực thể đầy đủ tình trạng sức khỏe hiện tại của bạn.

Xét nghiệm: Để giúp chẩn đoán xác định bệnh viêm đại tràng vi thể, bạn có thể làm một hoặc nhiều các xét nghiệm sau:

• Nội soi tiêu hóa là phương pháp thông dụng và có độ chính xác cao để chẩn đoán các bệnh lý đại – trực tràng. Tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe, biểu hiện lâm sàng, kết quả xét nghiệm mà phương pháp nội soi có hoặc không có sinh thiết.

Nội soi đại tràng là một trong các phương pháp chẩn đoán viêm đại tràng vi thể

Nội soi ống tiêu hóa dưới (nội soi đại – trực tràng): phương pháp này cho phép bác sĩ quan sát toàn bộ đại – trực tràng thông qua một camera nhỏ, ống nội soi mềm được đưa vào bên trong đại tràng thông qua hậu môn. Trong quá trình nội soi ống tiêu hóa, bác sĩ sẽ lấy mẫu mô bằng dụng cụ sinh thiết để làm giải phẫu bệnh.

Nội soi đại tràng sigma: quy trình thực hiện tương tự như nội soi đại – trực tràng, tuy nhiên nội soi đại tràng sigma chỉ cho phép bác sĩ quan sát bên trong trực tràng và đoạn cuối của đại tràng, mẫu tế bào cũng sẽ được lấy trong quá trình nội soi và gửi đến phòng giải phẫu bệnh.

• Phân tích mẫu phân giúp loại trừ các nguyên nhân gây nhiễm trùng dẫn đến tiêu chảy mạn tính như vi khuẩn, virus và ký sinh trùng.

• Xét nghiệm tìm kháng nguyên trong phân cũng nên được thực hiện nếu người bệnh có các yếu tố làm tăng nguy cơ như đi du lịch đến các vùng có bệnh.
• Xét nghiệm máu để tìm các dấu hiệu thiếu máu, tốc độ lắng máu, hàm lượng bạch cầu trong máu, dấu hiệu nhiễm trùng,…

6. Điều trị viêm đại tràng vi thể như thế nào?

Viêm đại tràng vi thể có thể tự khỏi. Nhưng nếu triệu chứng tiêu chảy nặng và kéo dài thì bạn cần điều trị để làm giảm nhẹ triệu chứng. 

6.1. Loại bỏ các yếu tố nguy cơ gây bệnh

Đây là bước đầu tiên nhằm giảm các triệu chứng và phòng ngừa các đợt tái phát tiếp theo. Thầy thuốc cần trao đổi với bệnh nhân để giải thích mối liên quan giữa việc hút thuốc, sử dụng một số loại thuốc với sự khởi phát và tiến triển bệnh để có những điều chỉnh phù hợp.

Một số loại thuốc được xác định là yếu tố nguy cơ như NSAID, thuốc ức chế bơm proton, thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc, statin hoặc chọn beta cần được ngừng sử dụng và bác sĩ có thể kê một loại thuốc khác để điều trị bệnh lý nền của bạn cho đến khi triệu chứng cải thiện.

6.2. Xây dựng chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý

Thay đổi một số chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt hợp lý cũng được xem là biện pháp cải thiện hiệu quả các triệu chứng của viêm đại tràng vi thể.

Xây dựng thời gian biểu sinh hoạt một cách khoa học, phân chia thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để tránh tình trạng căng thẳng; vận động thể thao đều đặn, không sử dụng các chất kích thích như rượu bia, thuốc lá…

Xây dựng chế độ ăn hạn chế các loại thực phẩm chứa ít chất béo, ít dầu mỡ, ít chất xơ có thể giảm tình trạng tiêu chảy; ngừng các chế phẩm từ sữa và gluten: đối với các trường hợp bệnh nhân mắc rối loạn hệ miễn dịch, hội chứng không dung nạp hoặc tiêu chảy mạn tính; tránh sử dụng caffein và đường vì những thực phẩm này sẽ khiến các triệu chứng nghiêm trọng hơn.

Hạn chế dùng caffein làm giảm triệu chứng viêm đại tràng vi thể

Bổ sung nước mỗi ngày để tránh để cơ thể mất nước, tuy nhiên cần chia thời điểm uống nước hợp lý để không bị đầy bụng, trướng hơi. Có thể sử dụng một số thức uống đơn giản dễ uống như nước dừa, nước gạo rang,…

6.3. Dùng thuốc gì khi bị viêm đại tràng vi thể?

Hiện nay chưa có loại thuốc điều trị dành riêng cho bệnh viêm đại tràng vi thể. Hầu hết các loại thuốc kê đơn nhằm giúp người bệnh giảm các triệu chứng từ bệnh và hạn chế các triệu chứng bùng phát nặng hơn. Nếu các dấu hiệu và triệu chứng tồn tại dai dẳng, bác sĩ của bạn có thể kê đơn cho bạn:

• Thuốc chống tiêu chảy như loperamide hoặc bismuth subsalicylate.
• Thuốc Steroid chẳng hạn như budesonide.
• Thuốc ngăn chặn acid mật như cholestyramine/aspartame hoặc cholestyramine, hoặc colestipol .
• Thuốc kháng viêm như mesalamine có thể giúp kiểm soát tình trạng viêm tại đại tràng.
• Các loại thuốc ức chế hệ thống miễn dịch: Giúp giảm tình trạng viêm ở đại tràng. Chẳng hạn như: mercaptopurine và azathioprine.
• Thuốc ức chế TNF như infliximab (Remicade) và adalimumab (Humira). Chúng có thể làm giảm tình trạng viêm bằng cách trung hòa một protein của hệ thống miễn dịch, được gọi là yếu tố hoại tử khối u (TNF).

BS. Nguyễn Thị Thu Hiền